Door: Willem Krijgsman en Ben van der Veen
In de vorige blog in deze reeks schreven we over een van de uitdagingen bij het maken van implementatiekeuzes. Bij het onderwerp van vandaag zijn de keuzes veel meer voor de hand liggend en tonen we een van de sterke eigenschappen van het tool Sparx Enterprise Architect.
Samenhang
Architectuur gaat in essentie over samenhang. Bewust gekozen samenhang dan wel; de term “spaghetti code” doet bij velen nog herinneringen opkomen van samenhang waarin alles met alles samenhing, en wijzigingen doorvoeren schier onmogelijk werd. Blijkbaar kun je goede en slechte samenhang hebben. Bewust gekozen samenhang dus, en de vraag is dan wat goede samenhang is en hoe je dat bepaalt. Dit is een kernonderwerp van General Enterprise Architecting, afgekort tot GEA.
Analyse samenhang zingeving
In GEA onderkennen we zingeving en vormgeving. Zingeving gaat over WAAROM we als bedrijf WAT doen, en dat drukken we uit in de grootheden missie, visie, kernwaarden, strategische uitspraken en doelen. Als er sprake is van een goed verhaal en een logische eenheid, dan is er blijkbaar goede samenhang. In GEA hebben we analyse-instrumenten ontwikkeld om die samenhang te onderzoeken. Ons laatste boek “GEA enterprisearchitectuur in de praktijk” (zie link: https://www.groeiplatformgea.nl/boeken/gea-enterprisearchitectuur-in-de-praktijk/) gaat hierop expliciet in. Wat we daar doen is in verschillende matrices de grootheden van de zingeving tegen elkaar afzetten, en kruisjes plaatsen daar waar we vinden dat er duidelijke samenhang is. Het advies dat hieruit kan voortkomen is om met een aantal ingrepen het verhaal te versterken, door dus betere samenhang te creëren.
Analyse samenhang vormgeving
De vormgeving gaat over de inrichting en geeft antwoord op de vraag HOE het bedrijf werkt. We drukken dat uit in de grootheden perspectieven, kernbegrippen, richtinggevende uitspraken onderverdeeld naar principes, beleidsuitspraken en doelstellingen, kernmodellen en relevante relaties. Ook in de vormgeving voeren we soms de samenhang analyse uit met ‘kruisjes matrices’ – maar vaker met de relevante relaties.
Analyse samenhang tussen zin- en vormgeving
Uiteraard moeten zingeving en vormgeving met elkaar in lijn zijn, anders wordt het niets met het bedrijf. Dus een analyse van samenhang tussen zingeving en vormgeving (of andersom) moet ook plaatsvinden. Ook voor deze analyse is een set matrices ontwikkeld waarmee doelen en doelstellingen, kernwaarden en principes en strategische uitspraken met beleidsuitspraken worden geconfronteerd.
Tooling in de praktijk
In de praktijk blijkt dit onderzoek naar samenhang via matrices zonder goede tooling intensief werk. Maar ook blijkt in de praktijk dat dit niet een academische oefening is, en veel waarde heeft voor het bedrijf. Dus alleszins redenen om in de opzet van de GEA tooling hier veel aandacht aan te schenken. En dat hebben we gedaan. Wat blijkt: Als het GEA framework is uitgewerkt, dan zijn alle grootheden die je tegen elkaar zou willen afzetten, simpelweg beschikbaar. Sparx Enterprise kent het fenomeen “Relationship Matrix”, standaard functionaliteit om verbanden tussen componenten te tonen. Door de verschillende soorten grootheden voor zingeving of vormgeving langs de assen aan te geven staat de matrix klaar om ingevuld te worden, zonder gevaar voor incompleetheid of inconsistenties. In de GEA-tooling hebben we de matrices die in een analysetraject gewoonlijk worden opgesteld voor-gedefinieerd, en daarnaast blijft de optie open om daarnaast aanvullende matrices te definiëren, al naar gelang de omstandigheden of behoeften. In de praktijk blijkt dit belangrijke tijdwinst op te leveren, en het aandeel ‘bloed, zweet en tranen’ wordt grotendeels geëlimineerd.
Inzichten
Onderzoek voor GEA langs het wetenschappelijke spoor en langs het praktijkspoor hebben de volgende inzichten gegeven:
- Het is niet alleen relevant samenhangen te tonen die elkaar versterken, maar ook samenhangen die strijdig zin, dus elkaar tegenwerken;
- De mogelijkheid om een mate van samenhang aan te brengen helpt in de weerbarstige werkelijkheid om betere afwegingen te maken. Heel fijnmazig hoeft dat niet: lichte, matige en sterke samenhang volstaan.
Dit alles brengt de wens om in plaats van kruisjes positieve en negatieve samenhang met 3 mogelijke sterkten aan te geven. Door met getallen te werken kunnen we ook nog rekenen aan de samenhang. Dit hebben we in de GEA-tooling opgenomen door in de matrices de waarden -3, -2, -1, 1, 2, 3 toe te staan. De nul gebruiken we niet, het heeft geen effect en het bespaart veel werk. Zie onderstaande figuur over de casus Supermarkt Greatfood.
Figuur 1 Voorbeeld van samenhang tussen doelen en visie (-3 duidt op een sterke conflicterende samenhang, +3 op een sterke ondersteunende samenhang).
De als voorbeeld getoonde samenhang matrix toont dat er nog voldoende aanleiding is om nog eens goed naar de gestelde doelen en visie-uitspraken te kijken.
De export van de matrices uit Sparx Enterprise kan op verschillende manieren, bijvoorbeeld direct naar Excel , of rappportageprogrammatuur. Rapportage is een onderwerp dat we apart nog een keer belichten.