Door: Rob Stovers
In twee eerdere blogs heb ik verteld over de uitbreiding van de casus van de (fictieve) ‘Supermarkt Greatfood’ zoals we die in het kernteam GEA oppakken. De casus kunnen we gebruiken voor opleidingsdoeleinden, onderzoekstrajecten, de in ontwikkeling zijnde tooling en het GEA certificeringsprogramma. In de vorige blog heb ik een belangrijk deel van het GEA-framework op vormgevingsniveau behandeld, namelijk: perspectieven en richtinggevende uitspraken. In deze blog breiden we dat uit met kernbegrippen en kernmodellen. Maar eerst: wat is dat ook alweer, een GEA-framework?
De opbouw van het GEA-framework
Bij de uitbreiding van de supermarktcasus volgen we het stappenplan zoals dat in het GEA-boek is beschreven. Letterlijk dus ‘volgens het boekje’. In stap 2 van het stappenplan expliciteren en analyseren we de samenhang. Het expliciteren doen we aan de hand van het GEA-framework.
Het GEA-framework kent twee delen: het zingevingsdeel en het vormgevingsdeel. Het zingevingsdeel bevat uitspraken waarmee de missie, visie, doelen, kernwaarden en strategie wordt geformuleerd. In de eerste blog heb ik beschreven hoe we de zingeving hebben opgezet en geanalyseerd.
De tweede blog behandelde een gedeelte van de vormgeving: perspectieven en richtinggevende uitspraken. Die vormen de basis van het vormgevingsdeel (zonder uitspraken geen richting!), maar nog geen volledig framework.
In deze blog voegen we twee onderdelen toe: kernbegrippen en kernmodellen.
Perspectieven begrijpen met kernbegrippen
Een kernbegrip is, volgens ‘de definitie uit het boek’, een invalshoek van waaruit men een perspectief wil beschouwen en waarop men wenst te sturen. Wat informeler:
- Je probeert met kernbegrippen te achterhalen waar het binnen een perspectief om draait, wat belangrijk is en daarmee kleur je het perspectief als het ware in
- Met kernbegrippen geef je structuur aan de richtinggevende uitspraken binnen een perspectief: welke uitspraken gaan over hetzelfde onderwerp?
Hoe bepaal je kernbegrippen? Door te analyseren waar een richtinggevende uitspraak over gaat. Als je die onderwerpen op een rij hebt en daarbij weet hoeveel uitspraken eraan zijn gekoppeld, kun je nog kernbegrippen samenvoegen of juist verder verfijnen. De ervaring leert dat je op die manier uitkomt op ongeveer 8 tot 10 kernbegrippen.
Voor de supermarkt hebben we op die manier gekeken naar de kernbegrippen van het perspectief ‘winkelinrichting’. Een paar voorbeelden:
- Uitspraak: ‘De openingstijden van Supermarkt Greatfood (op maandag t/m zaterdag geopend van 08:00 tot 20:00 uur, uitgezonderd wettelijk vastgestelde feestdagen) dient duidelijk leesbaar en actueel bij de ingang aangebracht te zijn.’ Kernbegrip: Informatieverstrekking
- Uitspraak: ‘De supermarkt moet voldoen aan plaatselijke verordeningen en heeft daarom o.a. één in- en uitgang, met daarbij een verlichte parkeerplaats.’ Kernbegrip: compliancy
- Uitspraak: ‘Eind van dit jaar is het stroomverbruik van de winkel afgenomen met 20%.’ Kernbegip: duurzaamheid
Op die manier komen we tot de volgende kernbegrippen: Informatieverstrekking, Compliancy, Beveiliging, Design concept, Productlocatie, Toegankelijkheid, Duurzaamheid, Privacy en Productbeschikbaarheid.
Gevisualiseerd richting geven met kernmodellen
Een volgende aanvulling van het GEA-framework is het kernmodel. Een kernmodel is ‘een representatie van één of meerdere perspectieven, gebaseerd op en in lijn met de richtinggevende uitspraken van de betreffende perspectieven’.
Die ‘representatie’ kan allerlei vormen hebben: een formeel model (bv een ArchiMate model), een tekening, een animatie. De belangrijkste toetssteen is of het kernmodel in lijn is met de richtinggevende uitspraken. Ze moeten immers helpen om de gewenste richting van de enterprise te communiceren, in een andere vorm dan de in tekst uitgeschreven richtinggevende uitspraken.
Een voorbeeld van een kernmodel bij de supermarkt is een plattegrond van de winkel.
Een belangrijke toets is: is deze visualisatie van de winkelinrichting in lijn met de richtinggevende uitspraken? In dit geval zijn er meerdere richtinggevende uitspraken die betrekking hebben op de winkelindeling:
- Food en non-food zijn fysiek gescheiden in de winkel
- De lokale producten worden zoveel als mogelijk in de schappen bij de bijbehorende huis- en A-merken gepresenteerd
- De supermarkt moet voldoen aan plaatselijke verordeningen en heeft daarom o.a. één in- en uitgang
In dit geval is het kernmodel in lijn met de richtinggevende uitspraken en is het een uitstekend model om (onder meer) bovenstaande richtinggevende uitspraken te visualiseren en concretiseren.
We zijn er bijna, maar nog niet helemaal
Met kernbegrippen en kernmodellen is het GEA-framework bijna compleet. Wat nog ontbreekt zijn de ‘relevante relaties’, waarmee de samenhang tussen perspectieven verder wordt geconcretiseerd. Meer daarover binnenkort in de volgende blog over de supermarktcasus.